Przygody matematyka. Pokaz filmu „Geniusze”
Politechnika Świętokrzyska we współpracy z Uniwersytetem Jana Kochanowskiego w Kielcach oraz Kinem Moskwa zorganizowała otwarty pokaz filmu Geniusze (2020). Spotkanie odbyło się 14.11.2023 roku w ramach projektu „Metrologia – szansa i wyzwanie przyszłości”, finansowanego z programu Ministra Edukacji i Nauki pn. „Społeczna Odpowiedzialność Nauki”.
Scenariusz Geniuszy powstał na podstawie autobiografii polskiego naukowca Stanisława Ulama pt. Przygody matematyka. Projekcję poprzedził wykład dr Moniki Bator, poświęcony obecności metrologii i nauk ścisłych w różnych tekstach kultury. W wydarzeniu licznie wzięli udział kieleccy licealiści.
Mierzenie świata w kulturze
Podczas wykładu wprowadzającego dr Monika Bator (Instytut Literaturoznawstwa i Językoznawstwa UJK) odwołała się do realizowanego przez Politechnikę Świętokrzyską projektu „Metrologia – szansa i wyzwanie przyszłości”. Filmoznawczyni zwróciła uwagę na uniwersalność nauki o pomiarach, która wielokrotnie inspirowała…humanistów.
Słuchacze zapoznali się sylwetkami poetów zafascynowanych matematyką i pomiarami. Należeli do nich m.in. Cyprian Kamil Norwid, Jan Kochanowski, Adam Mickiewicz i Julian Tuwim. Dr Bator opowiedziała również o wybitnych matematykach, którzy byli jednocześnie utalentowanymi pisarzami. Mało kto wie, że autor Alicji w Krainie Czarów Lewis Carroll (właśc. Charles Lutwidge Dodgson) opublikował ok. 250 prac naukowych z zakresu matematyki, kryptografii i logiki.
Nauki ścisłe, w tym metrologia, wpływały także na malarstwo i film. Artyści tacy jak Leonardo da Vinci, Albrecht Dürer Pablo Picasso czy Maurits Cornelis Escher eksperymentowali z perspektywą i formami geometrycznymi, czyniąc z nich nośniki metaforycznych znaczeń.
Dr Monika Bator przedstawiła ponadto znane i mniej znane dzieła filmowe, które podobnie jak Geniusze przybliżały postaci najwybitniejszych matematyków i fizyków, np. Alana Turinga (Gra tajemnic – 2014) Stephena Hawkinga (m.in. Teoria wszystkiego – 2014), Johna Nasha (Piękny umysł – 2001) czy Juliusa Roberta Oppenheimera (Oppenheimer – 2023).
Nauka w cieniu dylematów moralnych
Geniusze to filmowa opowieść o polskim matematyku Stanisławie Ulamie (w tej roli Philippe Tłokiński) – współtwórcy amerykańskiej bomby termojądrowej oraz jednym z najwybitniejszych przedstawicieli lwowskiej szkoły matematycznej.
Utwór pokazuje m.in. pracę Ulama w ramach Projektu „Manhattan”, w wyniku którego powstała bomba atomowa. Jednak najważniejszym motywem Geniuszy jest problem moralnej odpowiedzialności naukowców za skutki użycia śmiercionośnej broni. Ich badania i osiągnięcia z jednej strony budzą podziw, a z drugiej są uwikłane w tragedię II wojny światowej i zimnowojenną rywalizację między Stanami Zjednoczonymi a Związkiem Radzieckim.
Film w reżyserii Thorstena Kleina akcentuje również niełatwą sytuację życiową Stanisława Ulama – skomplikowaną relację z młodszym bratem Adamem czy rozłąkę z rodziną, która została w ogarniętym wojną Lwowie.
Panel dyskusyjny z nagrodami
Po projekcji widzowie wzięli udział w krótkiej dyskusji na temat filmu o Stanisławie Ulamie. Ponadto uczniowie kieleckich liceów odpowiadali na pytania związane z jednostkami miar. Najaktywniejsi uczestnicy otrzymali egzemplarze gry planszowej „Wstrzel się! Zagrajmy jednostkami miar”, którą wydała Politechnika Świętokrzyska w ramach projektu „Metrologia – szansa i wyzwanie przyszłości”.
