Wykłady historyczne w ramach projektu „Metrologia – szansa i wyzwanie przyszłości”

W dniu 30.10.2023 roku studenci Wydziału Mechatroniki i Budowy Maszyn Politechniki Świętokrzyskiej mieli okazję wysłuchać trzech prelekcji poświęconych historii metrologii w Polsce. Prezentacje dotyczyły nie tylko dawnych jednostek miar, lecz także stosowanych w przeszłości sposobów ustalania wzorców oraz kolejnych etapów unifikacji systemu metrycznego.

Łokieć, korzec, grzywna… Miary w dawnej Polsce

Dr inż. Robert Kaniowski, adiunkt w Katedrze Mechaniki i Procesów Cieplnych, przedstawił systemy metryczne stosowane w średniowieczu. Długość podawano wówczas w łokciach, pojemność produktów sypkich mierzono w korcach, a podstawową jednostką masy była grzywna.

Wykładowca zwrócił uwagę na regionalne zróżnicowanie jednostek miar oraz dużą swobodę w ustalaniu wzorców, co nierzadko utrudniało handel. Dr inż. Robert Kaniowski omówił również pierwsze próby unifikacji systemu metrycznego, w tym m.in. wprowadzenie miar staropolskich w 1764 roku.

Systemy metryczne w czasie zaborów

Z kolei dr hab. inż. Krzysztof Stępień prof. PŚk, kierownik Katedry Technologii Mechanicznej i Metrologii, skupił się na systemach używanych w Polsce porozbiorowej. Prelegent zaprezentował jednostki miar narzucone przez zaborców, do których należały m.in.:

• miary galicyjskie i austriackie w zaborze austriackim,
• miary nowopolskie i rosyjskie w zaborze rosyjskim,
• miary wrocławskie oraz pruskie i niemieckie w zaborze pruskim.

Prof. Krzysztof Stępień nawiązał również do przełomowego wydarzenia w historii unifikacji miar – w 1791 roku przyjęto metr jako podstawową jednostkę długości, wynoszącą jedną dziesięciomilionową część odległości od bieguna północnego do równika.

W stronę ogólnoświatowej standaryzacji

Dr inż. Jacek Świderski, kierownik Laboratorium Komputerowych Pomiarów Wielkości Geometrycznych, nakreślił proces stopniowego odchodzenia od rodzimych systemów metrycznych na rzecz stosowania ujednoliconego katalogu miar, obowiązującego w Europie i na świecie.

Prelegent przedstawił instytucje odpowiedzialne za ustalanie metrologicznych standardów, wśród których warto wymienić np. Międzynarodowe Biuro Miar (BIPM), Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ISO), Główny Urząd Miar czy Polski Komitet Normalizacyjny. Wykładowca omówił również organy i procedury związane z akredytacją laboratoriów wzorcujących, a także wyników badań, testów i kalibracji.

Eksperci z Politechniki Świętokrzyskiej nie tylko przybliżyli słuchaczom dzieje polskiej metrologii, lecz także ukazali znaczenie systemów metrycznych w życiu codziennym i w gospodarce naszego kraju na przestrzeni wieków.

Wykłady historyczne zrealizowano w ramach koordynowanego przez Uczelnię projektu „Metrologia – szansa i wyzwanie przyszłości”, finansowanego z programu Ministra Edukacji i Nauki pn. „Społeczna Odpowiedzialność Nauki”.